ผักกุ่ม คือพืชในตำนานที่รุ่นพ่อรุ่นแม่เรามักกล่าวถึง โดยเฉพาะคนพื้นที่ราบสูงต่างก็รู้จัก “กุ่มน้ำ” และ “กุ่มบก” กันเป็นอย่างดี นอกจากจะเป็นอาหารชั้นเลิศแล้ว ชาวไทยหลายคนยังรู้จักต้นกุ่มในฐานะไม้ประดับฟอร์มสวย ออกดอกบานสะพรั่งเต็มต้นชวนมองอีกด้วย ความหมายดี น่ามีติดบ้าน และถ้าหากคุณกำลังสนใจอยากรู้จักเขาเพิ่มเติม ปลูกตรงไหนแล้วดี นำมาใช้ประโยชน์อย่างไร รวมถึงต้องดูแลแบบไหน ต่อไปนี้คือสิ่งที่ต้องรู้เอาไว้!
ติดตามเรื่องราวอื่น ๆ ที่น่าสนใจ เพิ่มเติมได้ที่นี่
รู้จักกับ “กุ่มน้ำ” ผักกินยอดแบบบ้าน ๆ แต่ต้นสวยอลังการมาก
กุ่มน้ำ จัดเป็นไม้ยืนต้นขนาดกลาง ไม้ผลัดใบ ซึ่งข้อมูลจากหลากหลายแหล่งบอกว่า เขามีถิ่นกำเนิดมาจากประเทศอินเดีย (บ้างก็เรียกว่ากุ่มอินเดีย) ก่อนกระจายตัวไปยังเขตร้อนใกล้เคียง เช่น ภูมิภาคเอเชียตะวันออกเฉียงใต้ พม่า ลาว ไทย กัมพูชา รวมถึงมาเลเซีย มักพบกุ่มชนิดนี้อยู่ตามริมน้ำ ลำธาร พื้นที่ที่มีความชื้นสูงบริเวณป่าเบญจพรรณ ป่าดิบแล้ง ป่าดิบชื้น และป่าเต็งรัง ซึ่งความสูงเหนือระดับน้ำทะเลอยู่ระหว่าง 30-700 เมตร
ชื่อวิทยาศาสตร์ : Crateva magna (Lour.) DC.
ชื่อวงศ์ : Capparaceae (วงศ์กุ่ม)
ชื่อสามัญ : Crateva
ชื่อท้องถิ่น : รอถะ (ภาคเหนือ), กุ่ม (เลย), ผักกุ่ม ก่าม ผักก่าม (ภาคอีสาน), เหาะเถาะ (กาญจนบุรี) และ อำเภอ (สุพรรณบุรี, ภาคตะวันตกเฉียงใต้)
ตำนานต้นกุ่มคู่พุทธศาสนา
กุ่มน้ำ เป็นต้นไม้ที่มีความเกี่ยวข้องกับตำนานทางพุทธศาสนา โดยเมื่อครั้งพระพุทธเจ้าได้นำผ้าบังสุกุล ซึ่งเป็นผ้าห่อศพนางมณพาสีไปซักล้างอยู่ริมน้ำ เสร็จสรรพก็ทรงดำริว่า “เราจะพาดผ้าบังสุกุลไว้ ณ ที่ใดหนอ” ทำให้พฤกษเทวาผู้สถิตอยู่ในต้นกุ่มโน้มกิ่งลงมารับผ้าตากเอาไว้ ให้พระผู้มีพระภาคเจ้าตากแห้งเพื่อห่มเป็นจีวร
ความเชื่อ
“กุ่ม” นั้นมีความใกล้เคียงกันกับคำว่า “กลุ่ม” คนไทยจึงเชื่อว่าเป็นไม้มงคล หากปลูกต้นไม้ชนิดนี้เอาไว้ จะช่วยให้คนในครอบครัวรักและสามัคคีกันเป็นกลุ่มก้อนมากยิ่งขึ้น
ลักษณะทางพฤกษศาสตร์
ลำต้น : จัดเป็นไม้ยืนต้นขนาดกลาง ความสูงตั้งแต่ 5-20 เมตรโดยประมาณ ลำต้นสีเทา ผิวเปลือกเรียบ แตกกิ่งไม่เป็นระเบียบ
ใบ : ใบประกอบรูปนิ้วมือ มี 3 ใบย่อยรูปหอก แผ่นใบหนา สีเขียวเป็นมัน โคนประปรายใบเรียวแหลม ก้านใบสีแดง และจะผลัดใบทิ้งในช่วงเดือนมกราคม ก่อนออกดอกทั้งต้น
ดอก : ดอกกุ่ม ออกเป็นช่อกระจะที่บริเวณยอด ในหนึ่งช่อประกอบไปด้วยหลายดอกย่อย มีกลีบเลี้ยงรูปไข่สีขาว แล้วจึงค่อยเปลี่ยนเป็นสีเหลืองนวล ชูอับเรณูยาวย้อนลงมา มักออกดอกในช่วงเดือนกุมภาพันธ์-มิถุนายน ของทุกปี
ผล : ออกผลทรงรีสีนวลเหลือง เมื่อแก่แล้วกลายเป็นสีเทา ผิวเปลือกเรียบ ก้านยาว พบเมล็ดด้านในจำนวนมาก
กุ่มน้ำ กุ่มบก ต่างกันอย่างไร?
ลักษณะภายนอกของต้นกุ่มทั้งสองสายพันธุ์นี้ไม่ได้แตกต่างกันมากนัก ทั้งลำต้น รูปดอก หรือรูปใบ ทว่าพื้นที่อยู่อาศัยแตกต่างกันอย่างเห็นได้ชัด เพราะกุ่มบก มักขึ้นอยู่ตามพื้นที่แห้งแล้ง หัวคันนา ดินแห้งแตก ต่างจากอีกต้นที่ขึ้นอยู่ตามริมแม่น้ำ ลำคลอง พื้นที่ชุ่มน้ำ ชอบความแฉะ
ผักพื้นบ้าน สุดยอดอาหารอีสาน
ยอดอ่อนและดอกของกุ่มน้ำ คือส่วนที่สามารถรับมารับประทานได้ โดยใบจะมีรสชาติขม หอม ส่วนดอกมีรสชาติเย็น นิยมนำมาดองให้มีรสเปรี้ยวหรือทานแบบผักลวกจิ้มน้ำพริก แต่ไม่สามารถนำมาทานเป็นผักสดได้เนื่องจากกุ่มนั้นมีสารพิษอยู่บ้าง
การขยายพันธุ์
ผักกุ่ม ขยายพันธุ์ง่ายได้หลากหลายวิธี ไม่ว่าจะเป็นการเพาะเมล็ด ตอนกิ่ง หรือการปักชำ ซึ่งเป็นวิธีการที่เกษตรกรนิยมมากที่สุด เนื่องจากทำง่าย ไม่ยุ่งยาก ประหยัดเวลา ถ้าใครอยากลองปักชำกิ่งด้วยตัวเอง ก็สามารถทำตามขั้นตอนต่อไปนี้ได้เลย
อุปกรณ์ที่ต้องใช้
– กรรไกรตัดสิ่ง
– กระถาง
– ดินร่วนทั่วไป
– ต้นแม่พันธุ์ หรือกิ่งกุ่ม
ขั้นตอนการปักชำกิ่ง
1. หากตัดกิ่งกุ่มน้ำออกมาจากต้นแม่พันธุ์เอง ให้เลือกกิ่งที่ไม่อ่อนหรือแก่จนเกินไป ขนาดใหญ่กว่านิ้วหัวแม่มือเล็กน้อย ตัดมาด้วยความยาว 15-20 เซนติเมตร
2. จากนั้นนำดินร่วนทั่วไปมาบรรจุลงในกระถาง
3. เสียบกิ่งกุ่มน้ำลงไป วางไว้ใต้ร่มไม้ แล้วรดน้ำ 1-2 ครั้งต่อวัน รอจนกว่าใบใหม่จะแตกออกมา และรากแข็งแรงจึงค่อยนำไปปลูกยังพื้นที่ที่เราต้องการ
การปลูก/ดูแล
แสง : เนื่องจากเป็นไม้ยืนต้น เขาจึงต้องการแสงเป็นจำนวนมาก ตลอดทั้งวัน ควรปลูกต้นไม้เอาไว้บริเวณกลางแจ้ง ห่างจากต้นไม้ชนิดอื่น
ดิน : ชื่นชอบดินร่วน มีคุณสมบัติในการกักเก็บน้ำเล็กน้อย-ปานกลาง อินทรียวัตถุสูง ทั้งนี้ก็สามารถปลูกในดินทรายปนดินเหนียวได้เช่นกัน
น้ำ : ชอบน้ำมาก แต่ต้องไม่ท่วมขังจนแฉะ ควรรดน้ำอย่างน้อยวันละ 1-2 ครั้ง ตามสะดวก
สรุป
และทั้งหมดนี้ก็คือเรื่องราวของ ต้นกุ่มน้ำ ไม้ยืนต้นดอกสวยที่เราได้ทำการรวบรวม คัดสรร มาฝากทุกคน เป็นอย่างไรบ้างคะ ดูท่าทีคร่าว ๆ แล้วเหมาะสำหรับบ้านของเพื่อน ๆ ไหมเอ่ย ถ้าใครมีบ้านติดคลอง มีสวนอาหารริมน้ำ อยากปลูกต้นไม้เก่าแก่ไว้ให้คุณพ่อคุณแม่ได้เก็บไปใช้ประโยชน์ แถมยังดอกสวยสะดุดตา มองแล้วเพลินอารมณ์ ก็น่าซื้อหามาปลูกเอาไว้ในครัวเรือน รับรองว่าหลงรักหมดใจแน่นอน
ติดตามเรื่องราวอื่น ๆ เกี่ยวกับต้นไม้และพืชผักได้ที่ Plantlover.net
